Her gün yaşadığımız trafik karmaşasında kaza geliyorum demiyor. Yaşanan trafik kazasında biraz üzülüyoruz, “neyse cana bir şey gelmedi” diyerek aracın maddi hasarının tazmini için sigorta şirketine başvuruyoruz. Kazadan sonra aracımız onarılıyor ve tekrar kullanmaya başlıyoruz. Bir süre sonra aracımızı satmaya karar veriyoruz, ancak bu aşamada bizi bir sürpriz bekliyor! Bu sürpriz hem olumlu hem de olumsuz olarak karşımıza çıkıyor. Yani aracınız varsa derdiniz de var, belki değer kaybı da var! Ödenen değer kaybı tazminatlarından dolayı birçok araç sahibinin yüzü gülse de bu konuda yaşanan birçok problemle sigorta şirketlerinin mücadele ettiği görülmektedir. Önce değer kaybı uygulamasını açıkladıktan sonra bu konuda sektörde yaşanan problemleri ve bazı çözüm önerilerini aşağıda kısaca belirtmeye çalışacağım.
Aracınızın zorunlu trafik sigorta poliçesi bulunmaktadır. Bu zorunluluk Karayolları Trafik Kanunu’ndan (KTK) kaynaklanmaktadır. Kanun araç sahibi veya sürücüsünü işleten olarak tanımlamaktadır. Araç işleteninin kusurundan dolayı başkalarına verdiği bedeni zararlar ve başka şeylere verilen maddi hasarlar poliçe teminat limitlerine kadar kusurlu aracın trafik sigortası poliçesinden karşılanmaktadır.
Değer kaybı nedir?
Bir örnekle konuyu açıklayalım: Yeni aldığınız aracınızla trafikte seyrederken veya aracınız park halindeyken, sizin bir kusurunuz olmadığı halde bir aracın gelip aracınıza çarptığını varsayalım. Bu durumda taraflar arasında kaza raporu düzenlenir ve daha sonra araç onarım için servise bırakılır. Aracınızın hasarı ya size çarpan (kusurlu) karşı tarafın zorunlu trafik sigortası poliçesinden ya da varsa aracınızın kasko sigortası poliçesinden karşılanır. Serviste araç onarımla eski haline getirilmeye çalışılır. Ancak araç ne kadar iyi onarılsa da araç için bir hasar kaydı meydana gelmiş olur. Bu hasar TRAMER’de (SBM-Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezinde) görülecektir. Bu kazadan dolayı aracınız artık piyasada hasarlı araç olarak işlem görecektir. Aracın hasar görmüş parçaları orijinalleriyle değiştirilmiş olsa bile, araç satılmak istendiğinde, bu hasar kaydı aracın emsallerine göre satışını zorlaştıracak ve aracın piyasa değerinin bir miktar düşmesine neden olacaktır. Aracın satışa konu olması halinde aynı emsaldeki hasarsız araç ile hasarlı araç arasındaki farkın değer kaybı olduğunu yani bu kazadan dolayı maddi bir kaybınızın meydana geldiğini ifade edebiliriz.
Kusurlu araç işleteninin bu kazayla borçlar hukukunda yer alan haksız fiilden dolayı size karşı bir sorumluluğu doğmuştur. İlgili mevzuat ve yargı kararları gereği, kazadan dolayı mağdur araç sahibinin zarara neden olan kusurlu araç işletenine ve sigorta şirketine karşı dava açma hakkı bulunmaktadır. KTK’nin ilgili hükümleri ve Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası Genel Şartları gereği, kaza sonucu mağdur araçta meydana gelen hasar nedeniyle, kazaya sebebiyet veren kusurlu aracın trafik poliçesini düzenleyen sigorta şirketinin, poliçe teminat limitlerine kadar araç hasarı ve değer kaybı tazminatlarını karşılaması konusunda sorumluluğu bulunmaktadır.
Değer kaybının tespiti
Değer kaybının belirlenmesinde, aracın markası, donanımı, yaşı, kilometresi, pazarda talep görme durumu, bu kazadan önceki hasar geçmişi, piyasa rayiç değeri gibi durumlar dikkate alınmaktadır. Ayrıca değer kaybının tespitinde, meydana gelen hasarın aracın şase ve ana iskeletinde olup olmadığı, aracın onarım yöntemi, boyanan parça sayısı, onarım bedeli ve hasarın şiddeti gibi durumlar önem arz etmektedir. Genel Şartlar ve ekinde yayınlanmış olan değer kaybı uygulaması 1 Haziran 2015 tarihinde yürürlüğe girmiş, ayrıca Karayolları Trafik Kanunu’nun bazı maddeleri 26 Nisan 2016 tarihinde 6704 sayılı kanunla değişmiş olup değer kaybı uygulamasına yasal düzenleme gelmiştir.
Yukarıda açıklandığı gibi, araçta oluşan değer kaybı, aracın kaza öncesi piyasa rayiç değeri ile kaza sonrası piyasa rayiç değerleri arasındaki bedel farkıdır. Bu farkı gerçek zarar olarak da ifade edebiliriz. Piyasa rayiç değeri tespiti yöntemi dışında değer kaybının belirlenmesinde farklı hesaplamalar da bulunmaktadır. Birçok Avrupa ülkesi ve Amerika’da değer kaybı tespitinde farklı yöntemler rastlanılmaktadır. Aracın marka ve modeli, kilometresi, hasar şiddeti, rayiç değeri gibi ölçütler dikkate alınarak farklı hesaplama formüllerinin uygulandığı görülmektedir. Ülkemizde de 1 Haziran 2015 tarihinden itibaren Genel Şartlara ekli olan değer kaybı hesaplama sistemi uygulanmaya başlamıştır.
Genel Şartlara ekli değer kaybının hesaplama formüllerinde, aracın ana gövdesi (karoseri), kaynaklı parçalar ve şasesinde yapılan parça değişim ve onarım durumu önem arz etmekte, bu parçalarda onarım bulunması durumunda hasarın ağırlığına göre eksper takdiri formüle eklenmektedir. Ayrıca onarılan ve değişen parçaların boya işlem adedi değer kaybı hesaplama formülünde yer almaktadır. Değer kaybını etkilemeyen plastik, cam, mekanik vb. özellikteki bazı parçalar hesaplamaya katılmamaktadır. Değer kaybının tespitinde aracın piyasa rayiç değeri ve kaza esnasındaki kilometre bilgisi hesaplama formülünde dikkate alınmaktadır. Ayrıca, aracın değer kaybına konu olan hasarlı kaporta parçalarından, aracın eski kazalarında hasar ve onarım görmüş olanlarının değer kaybı hesaplamasına katılmadığı hususunu dikkatlerinize sunarım.
Değer kaybı tespiti uzmanlık gerektirir
Değer kaybı tazminatı tespiti uzmanlık gerektiren bir iş olup bu bilirkişiliğin kara araçları konusunda ruhsat sahibi sigorta eksperleri tarafından yapılması önem arz etmektedir. Mevzuat gereği kaza tarihinden itibaren iki yıl içinde sigorta şirketine tazminat talebinde bulunabilirsiniz. Değer kaybı talebi için önce kusurlu aracın trafik sigorta şirketine başvurulması ve istenen evrakların tam olarak sigortacıya teslim edilmesi gerekmektedir. KTK’nin 97. maddesi gereği, zarar görenin dava yoluna gitmeden önce ilgili sigorta kuruluşuna yazılı başvuruda bulunması gerekmektedir. Sigorta kuruluşunun başvuru tarihinden itibaren en geç 15 gün içinde başvuruyu yazılı olarak cevaplamaması veya verilen cevabın yetersiz olması ya da ödenen değer kaybının talebi karşılamadığına ilişkin uyuşmazlık oluşması halinde, zarar gören sigortacılık mevzuatı gereği Sigorta Tahkim Komisyonu’na başvurabilir veya dava açabilir.
Değer kaybının hesaplanma yöntemi ile teminat dışı haller Genel Şartların eklerinde belirtilmiştir. Ancak değer kaybının hesaplanmasına ait teminat dışında kalan hallerin bazı maddeleri hakkında Danıştay’a yapılmış itirazlar sonucu yürütmeyi durdurma kararları bulunmaktadır. Değer kaybının formülle hesaplanmasında, araç eski model ve kilometresi yüksek ise veya aracın geçmişte pert/ağır hasar kaydı varsa araç için değer kaybı tazminatı çıkmamaktadır.
Ayrıca şu konu karıştırılmaktadır; mağdur aracın kazadan dolayı çalışamadığı günlere ilişkin gelir kaybı, dolaylı bir zarar olmasından dolayı trafik sigortası poliçesinin kapsamı dışında kalmaktadır. Değer kaybı doğrudan bir zarar olarak değerlendirilmekte olup mağdur aracın maddi hasarı ve oluşan değer kaybı, trafik sigortası teminat limitlerine kadar sigorta şirketleri tarafından karşılanmaktadır. Trafik sigortası maddi teminat limitinin yetersiz kalması durumunda, çarpan kusurlu aracın varsa kasko poliçesinde yer alan ihtiyari mali sorumluluk sigortasına da başvurulabilmektedir.
Değer kaybı uygulaması yeniden düzenlenmeli
Genel Şartların ekinde 1 Haziran 2015 tarihinde yayımlanmış olan değer kaybı hesaplaması uygulamasının, bu konuda ülkemizde bir standart oluşturulması konusunda bir başlangıç olduğu görüşündeyim. Değer kaybının formülle hesaplanmasında, değer kaybı talep edilen aracın kilometresinin 165 binden fazla olması durumunda tazminat çıkmadığı bilinmektedir. Ancak piyasada talep gören birçok aracın kilometresi yüksek olsa bile, kazadan dolayı piyasa rayiç değeri araştırıldığında değer kaybı oluştuğu görülmektedir. Ayrıca yargı kararlarında, piyasa şartlarına göre değer kaybının belirlenmesi uygulamasının da dikkate alındığı bilinmektedir. Bundan dolayı değer kaybı hesaplamasında problem yaşanan kilometre sınırlandırmasının yeniden düzenlenmesi gerektiği görüşümü sektörümüz yöneticilerine önermekteyim.
Değer kaybının hesaplanmasına ait teminat dışında kalan hallerin birçok maddesi hakkında Danıştay’a yapılmış itirazlar sonucu yürütmeyi durdurma kararları bulunmaktadır. Uygulamada haksızlık yaratan bazı maddelerin yeniden düzenlenmesi gerektiği görüşündeyim. Örneğin, kaza tarihi ile ihbar tarihi arasında araç üzerinde mülkiyet değişikliği olması durumu teminat dışı sayılmaktaydı. Bu durum kazanılmış hakkın yok sayılması anlamındadır. Bu teminat dışı halin itirazlar sonrası Danıştay tarafından yürütmesi durdurulmuştur.
Ayrıca, değer kaybı konusunda sigorta şirketlerinin mücadele ettiği önemli problemlerden biri de hakkaniyete uygun olmayan değer kaybı tespitleri, gerçekten uzak tazminat talepleri ve bu konulara aracılık yapan bazı kuruluşlardır. Sonuç olarak önerim, sigorta sektörü ve ilgili kamu temsilcilerinin de katılımıyla değer kaybı uygulamasının tartışılması ve yeniden düzenlenmesidir. Ayrıca mevzuatta belirtildiği gibi değer kaybı tazminatının, Hazine Müsteşarlığı’nca yetki verilmiş sigorta eksperleri tarafından tespit edilmesi hususunun önemini özellikle vurgulamak istiyorum. Kazasız günler dilerim…
Özkan Kaya kimdir
Karadeniz Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi mezunu, 1984 yılında OYAK’da müfettiş olarak iş hayatına başladı. AXA OYAK’ta Oto Kaza Teknik Müdürü ve Operasyon Müdürü olarak görev yaptı. Bu şirketin Ege ve Karadeniz Bölge Müdürlüklerini kurdu, Bölge Müdürü olarak görev yaptı. Daha sonra Ankara Sigorta ve Ankara Emeklilik şirketlerinin Karadeniz Bölge Müdürlüğünü yaptı. 2008-2013 yıllarında sigorta eksperliği yapan Kaya, daha sonra Koru Mutuel Sigorta’nın İç Denetim Müdürü ve Hasardan sorumlu Genel Müdür Yardımcılığı görevlerinde bulundu. 2013 yılından itibaren TSEV, SEGEM, İstanbul Ticaret Üniversitesi ile bazı şirket ve kurumlarda eğitimcilik yaptı. Kaya, halen sigorta eğitim ve danışmanlığı ile Başkent Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezinde (BEDAM) sigorta bilirkişiliği eğitimciliği yapıyor.
