Sigorta Dünyası’nın bu ayki konuğu, son dönemin en etkin sivil toplum kuruluşlarından olan Aktüerler Derneği’nin Başkanı Taylan Matkap oldu. UFRS 17 ile birlikte günümüzde finans tanımının değişme yolunda olduğunu söyleyen Matkap, “Bu tanımın içinde artık aktüerler, veri bilimciler, veri görselleştirme uzmanları yer alacak. Şirketlerin mali işler fonksiyonuyla aktüerya fonksiyonu arasındaki çift başlılık yok olacak; hatta çok yakın dost olacaklar ve iki tarafın da mutlu olduğu sıkı bir işbirliği başlayacak. Bu değişim sürecini geçenlerde okuduğum bir kitapta geçen bir cümleyle özetlemek isterim: “Müzik değişince dans da değişir.”
*****
Taylan Bey, genel bir resim çizmenizi istesem, aktüerleri sektör içinde nasıl konumlandırıp yorumlarsınız?
Her geçen gün bireyler, şirketler, ülkeler ve hatta dünya için belirsizlikler artıyor. İnsanlar belirsizliği rahatsız edici bulma eğiliminde olsa da belirsizlik altında karar vermek de hayatımızın ayrılmaz bir parçası. Belirsizliğin tamamen ortadan kaldırılamayacağının ama yönetilebileceğinin farkında olarak yaşamımızı sürdürmemiz gerekiyor.
“Aktüerya fonksiyonu sürekli sorgulayıp yolumuzu aydınlatıyor”
Bakın, geçmişte iklim değişikliği, siber saldırı, dolu, sel gibi doğa olayları ve kıtalar arası etki yaratabilecek seviyeye ulaşan salgınlar gündemimizde bu kadar çok yer almazdı. Ancak günümüzde bu gibi meseleler gündemin ön sıralarında yer alıyor. İşte böyle sisli bir evrende aktüerler de belirsizlikler altında gerçekleşmesi muhtemel riskleri tanıyan, ölçen, önceliklendiren sigorta matematikçileridir diyebiliriz. Aktüerya fonksiyonu da belirsizliklerle dolu sigorta dünyasında, tahmin, ölçüm ve gözden geçirme işleviyle sürekli sorgulayıp yolumuzu aydınlatıyor.
“Herkes tahmin etmeyi sever ama…”
Şirketler için hangi koşullarda ne kadar sermayeyi riske attığını bilmek, yazdığı işlerin kârlılığını tahmin etmek ve yönetmek hayati önem taşıyor. Bu noktada da aktüerler sigorta sektörünün emniyet kemeri diyebiliriz. Zaman zaman küresel politik ve ekonomik eğilimleri de tahmin etmeleri gerekiyor. En son gelişmelerle tahminlerini sürekli güncelliyorlar. Tahminleri elbette belirli bir zaman aralığı içeriyor, bu nedenle test edilebiliyor. Bunu şöyle de özetleyebiliriz: Herkes tahmin etmeyi sever, ancak büyük olaylar olduğunda herkes yüzünü uzmanlara döner, işte aktüerler o an devreye girer.
Aktüerler olarak çabamız sadece aktüerya biliminin gelişmesi değil, bir bütün olarak sigortacılık sektörünün gelişmesi ve büyümesi. Sigorta sektörünü bir ekosistem olarak ele alırsak kamudan özel sektöre, pazarlamadan hasara, hukuktan aktüeryaya kadar bütün kurum ve fonksiyonları aynı amaca hizmet eden bileşenler olarak görmemiz lazım. Nihai amacımız, sigorta sektörünün istikrarlı ve sağlıklı büyümesini sağlayacak ortamı yaratmak ve yönetmek olmalı. Tüketicinin ihtiyacını karşılayacak ürünler ve sistemler tasarlamak, sektörle tüketici arasındaki güven endeksini daha da yukarılara çekmek önceliklerimiz arasında yer almalı. Bu nedenlerden dolayı aktüerlerin karar verme mekanizmasının bir paydaşı olarak değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
Aslında tam olarak belirttiğiniz gibi, sektörün önünde çok büyük bir değişikliği ve belirsizliği içinde barındıran UFRS 17 (Uluslararası Finansal Raporlama Sistemi 17) süreci var. Aktüerler de bu dönüşümün merkezinde, bildiğimiz kadarıyla. UFRS 17 sonrası ne değişecek, açıklayabilir misiniz?
Burada özeleştiri yapabilen düşünme biçimini sevdiğim için farklı cevap vereceğim: Şimdiye kadar, aktüeryal fiyatlama ve rezerv diye bahsettiğimiz aktüerya fonksiyonu, özellikle hayat dışı sigorta şirketleri için önemli, ancak ayrı kalan bir kısımdı. UFRS17 sonrası bu fonksiyon ana damarı besleyen farklı bir role kavuşacak.
Finans tanımı değişiyor. Bu tanımın içinde artık aktüerler, veri bilimciler, veri görselleştirme uzmanları yer alacak. Şirketlerin mali işler fonksiyonu ile aktüerya fonksiyonu arasındaki “taraflık” yok olacak. Hatta çok yakın dost olacaklar ve müthiş yakın bir işbirliği başlayacak.
Bu değişim süreciyle ilgili olarak aktüerlere ve sigortacılara geçenlerde okuduğum bir kitapta geçen bir cümleyi aktarmak isterim: Müzik değişince dans da değişir.
Aktüerler Derneği’nin geçmişi hayli eskiye dayanıyor. Yaklaşık on yıldır da genç bir ekip olarak yönetiminde bulunduğunuz derneğin gelişmesi ve dünya çapında ülkemizin temsil edilebilmesi için geçtiğimiz yıllarda faaliyetlerinizi arttırdığınızı gözlemledik. Derneğin Avrupa Aktüerler Birliğine kabul edilmesi serüveninden ve bunun aktüerlere nasıl bir fayda sağladığından bahseder misiniz?
Bir meslek örgütü olarak aktüerleri temsilen 1951 yılında kurulan Aktüerler Derneği, Eylül 2018 itibarıyla Avrupa Aktüerler Birliği’ne (AAE) tam üye oldu. Bu gelişme, meslek örgütlerine üye aktüerler açısından çok önemli avantajlar sağlamaktadır. Örneğin, üyelik kapsamındaki “karşılıklı tanıma” (MRA-Mutual Recognition) anlaşması, AAE’ye tam üye olan bir meslek örgütüne mensup bir aktüere, diğer Avrupa ülkelerinde de aktüer olarak çalışabilme imkânı sunmaktadır.
Ülkemizde aktüer sayısı bugün itibariyle 367 rakamına ulaşmış durumda (149 sicile kayıtlı aktüer, 54 yardımcı aktüer, 164 stajyer aktüer). Meslektaşlarımızın yüzde 52’si kadın. Aktüer olabilmek için 3 aşamalı 13 sınavdan oluşan süreci başarıyla tamamlamış olmak gerekiyor. Dolayısıyla liyakati esas alan bu sistem, toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına da olanak sağlıyor. Ülkemizde hiçbir aktüerin işsiz kalma gibi bir riski yok. Bırakın işsiz kalmayı, şu an için 20’ye yakın Türk meslektaşımız Avrupa ülkelerinde çalışıyor.
Gençlere buradan neler söylemek istersiniz?
Gençleri oldukça rekabetçi bir dünya bekliyor, bu yüzden olanakları imkan verdiği müddetçe dünyayı gezmelerini ve tanımalarını tavsiye ederim. Gerçek rakiplerinin sıra arkadaşlarının değil, dünyanın diğer ucundaki bir Güney Korelinin, Brezilyalının olduğunun farkında olmaları gerekiyor. Karmaşık problem çözme, eleştirel düşünme, yaratıcılık, muhakeme ve karar verme, insan yönetimi, bilişsel esneklik, müzakere, duygusal zeka gibi beceriler yeni dönemin olmazsa olmaz parametreleri. Bu yüzden genç arkadaşlarımın bu becerilerde kendilerini geliştirmelerini öneririm.
Peki bu söyledikleriniz o kadar kolay mı? Gençlerin çoğu bekledikleri fırsatı bir türlü yakalayamadıklarından şikayetçi…
Bakın, o zaman şöyle söyleyeyim. Tutkulu olsunlar. Bir insanı gerçekleştiren en büyük özelliği tutkudur. Ben de yaptığım her işe tutkuyla bağlandım ve inanmadığım projelerin içerisinde hiç olmadım. Tutkusu olan insanların dünyayı değiştirebileceğine inananlardanım. Elbette birçok başarısızlıkla karşı karşıya da kaldım. Bence başarısızlık hayatın bize başka bir yön seçmemiz gerektiğini anlatma şeklidir. Şans, hazırlıklı zihinlerin yanındadır, bunu da unutmamak lazım…
Gençler demişken, aktüerya kitaplığı fikri nasıl ortaya çıktı, bahseder misiniz?
Meslek örgütü olarak Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi’ne (CİMER) geçtiğimiz yılın Haziran ayında başvuru yaptık. Amacımız, gelecek nesillere bilgi aktarımı sağlayabilmek, akademik çalışmalara ağırlık vererek ülkemizi daha iyi temsil edebilmek ve herkesin eşit şartlara sahip olarak aktüerlik sınavlarına hazırlanmasını sağlamak adına “Aktüerler Derneği Kitaplığı” kurmaktı. CİMER aracılığıyla, valilik, üniversiteler ve yedi belediyemizle iletişime geçme fırsatı yakaladık. Herkes sürece katkı sunmaya gayret etti, sonunda Maltepe Belediyesi Türkan Saylan Kültür Merkezi’nde hayalimiz gerçek oldu. Bu hayalimize öncülük edenlerse denetim kurulu üyemiz İbrahim Çakır ile İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Hayat Boyu Öğrenme Müdürü Erkan Duyar oldu. Katkıda bulunan herkese ayrıca teşekkür ederim.
Derneğin son dönemdeki faaliyetleri
***Aktüerler Derneği, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) işbirliğiyle “4’üncü Sigortacılık ve Aktüerya Kongresi‘ne imza attı. Meslek örgütü olarak 850 kişinin katıldığı bu kadar yüksek katılımlı bir kongreye ilk defa ev sahipliği yaptı.
***Farklı konularda, her yıl en az dört kapsamlı konferans. Bu konferanslara ilişkin bültenler hem Türkçe hem İngilizce olarak paylaşıldı. Yurtdışındaki yayınlarda ülkemizdeki bu etkinliklere sürekli olarak yer verildi.
***Birçok üniversitenin öğrenci kulüplerinin düzenlediği etkinliklere katılım sağlandı. Hiçbir davet geri çevrilmedi.
***Türkiye’deki gençlerin kariyer seçimlerini yaparken önlerinde yer alan kısıtların yanı sıra tüm seçeneklerin farkında olmaları ve kişilik özelliklerine, gelecek beklentilerine uygun işi veya iş alanını bularak daha mutlu yaşam kurmaları hayalinden doğmuş dijital sosyal girişimlerle ortak, mesleği tanıtan videolar yayınlandı. (Örnek buneis.com).
***Üniversite tercihi gündemi olanlar için sosyal medya yoluyla mesleğe ilişkin görüşler paylaşıldı.
***Uluslararası tüm etkinliklerde temsil edildi.
***Bazı popüler mobil sadakat uygulamalarının meslek alanında “aktüer”in yer alması için çaba sarf edildi. (Örnek Zubizu).
***Sektördeki şirketlerin prim üretimiyle ilgili çok beğenilen görsel çalışmalar paylaşıldı.
“Asıl mesele kural koymak değil, uygulamak ve denetlemek”
2019 yılının Haziran ayında Avrupa Aktüerler Birliği (AAE) tarafından Lizbon’da organize edilen Avrupa Aktüerler Kongresi’ne katıldım. 33 ülkeden 266 katılımcının yer aldığı kongrede ülke başkanlarına Türkiye’de sigortacılıktaki gelişmelerle ilgili bir sunum yapma şansı yakaladım. Avrupa aktüerya sahnesinin ayrılmaz bir parçası olabileceğimizi orada net gördüm. Kongrede, Avrupa Sigorta ve Emeklilik Otoritesi (EIOPA) Başkanı Gabriel Bernardino konuşmasında Avrupa’ya genel bir eleştiri yaptı ve “Kural koyarken çok başarılıyız, süreçleri iyi işleterek kuralları ortak akılla belirliyoruz. Ancak bu kuralları uygulamakta ve denetlemekte aynı ölçüde başarılı değiliz” dedi. Bu benim için etkileyici ve önemli bir tespit oldu, yurtdışında da benzer sorunların yaşandığını gördüm.
Avrupa ortalamasını yakalamak için 20 kat aktüer lazım
Avrupa’da 2019 rakamlarına göre AAE’ye bağlı toplam 25 bin 475 aktüer çalışıyor. Türkiye’de Aktüerler Derneği’ne üye olan aktüer sayısı ise 138. Türkiye’nin Avrupa ortalamasında akütere sahip olabilmesi için kayıtlı üç bin aktüere sahip olması gerekiyor. Avrupa ülkelerinde ortalama 100 bin kişiye 3,8 aktüer düşerken, bizde bu oran on milyonda sadece 17. Avrupa’da en çok aktüere sahip olan ülkelerse Lüksemburg, İrlanda, İngiltere, İsviçre ve Hollanda.
Geleceğe umutla bakıyorlar
Aktüerler Derneği Kitaplığı, Maltepe Belediyesinin desteği ile Prof. Dr. Türkan Saylan Kültür Merkezi’nde hizmete açıldı. Kitaplık, aktüerlik sınavlarına hazırlanırken kaynak bulmakta zorluk çeken aktüer adaylarının taleplerinden hareketle, mevcut aktüerlerin ellerindeki aktüerya bilimi kitaplarının bağışlanmasıyla oluşturuldu. Açılışa, Aktüerler Derneği Başkanı Taylan Matkap, Maltepe Belediyesi Başkan Yardımcısı Melih Morsünbül, Aktüerler Derneği Başkan Yardımcısı Şirzat Çetinkaya, Yönetim Kurulu Üyesi Cenk Yalçın, bir önceki Başkan Orhun Emre Çelik ve Maltepe Belediyesi Kütüphane Müdürü Mete Karabağ katıldı.
