Otomatik katılım sonrası duraklama dönemine giren ve emekli olanların da artmasıyla katılımcı sayısı bakımından kan kaybetmeye başlayan BES’te 18 yaş altı ve yüzde 30 devlet katkısı doping etkisi yarattı. 2017’den bu yana katılımcı sayısı yerinde sayan sistemde, 19 Ocak ile 28 Şubat arasında 77 bin kişilik artış kaydedildi. İki aylık katılımcı artışıysa 107 bin oldu.
Bireysel Emeklilik Sistemi’ne (BES) 18 yaş altına giriş imkanı ve devlet katkısının yüzde 30’a çıkarılmasının olumlu etkileri rakamlara ciddi şekilde yansıyor. Emeklilik Gözetim Merkezi’nin (EGM) 28 Şubat 2022 tarihli verilerine göre yılın ilk iki ayında gönüllü BES’teki katılımcı sayısında 107 bin 359 kişi artış oldu.
100 binin üzerindeki katılımcı artışı son yıllardaki duraksamanın aksine ciddi bir büyümeye işaret ediyor. Gönüllü BES’te katılımcı sayısında büyüme en son 2017 yılında görülmüş ve sistemdeki katılımcı sayısı 300 bin kişilik artışla 6 milyon 925 olmuştu.
Otomatiğe basılınca katılım durdu
2017 yılında ise BES’in başlangıcından beri en önemli adımlardan biri atılmış ve otomatik katılım devreye alınmıştı. Çalışanların BES’e otomatik olarak kayıt edilmesi anlamına gelen otomatik katılımın başladığı yılda gönüllü BES’te büyüme devam etse de bir sonraki yıl, dört yıllık duraklama döneminin ilk yılı olarak kayıtlara geçti. Otomatik katılımda ciddi sayıda katılımcı birikse de katılanların çoğunun hemen ayrıldı ve sistem beklentilere yanıt veremedi. Otomatik katılımın aynı zamanda gönüllü BES’i de olumsuz etkilemesiyle, 2018 yılında gönüllü tarafta başlayan katılımcı sayısındaki azalma 2019’da da devam etti. Bu iki yıldaki katılımcı sayısı, sırasıyla, 6 milyon 878 bin ve 6 milyon 781 bin oldu. Bir sonraki yıl olan 2020’de katılımcı sayısı küçük oranda artsa da 2017 yılının altında kaldı: 6 milyon 900 bin.
18 yaş altından 6 ayda 181 bin katılım
2021 yılında katılımcı sayısı haziran ayına kadar aynı rakamlarda seyrederken devreye alınan 18 yaş altı BES ciddi doping etkisi yarattı ve geçtiğimiz yılı sistem ilk kez 7 milyon barajını aşarak kapattı: 7 milyon 092 bin. 18 yaş altı katılıma bakıldığındaysa, rakamın 2021 sonunda 181 bin olarak kayıtlara geçtiği görüldü. Yani eğer 18 yaş altına yönelik düzenleme yapılmasa ve bu 181 bin katılımcı sisteme giremeseydi, 2021 yılı, katılımcı sayısı bakımından 2020 yılı seviyesinde kapatılacaktı. Sistem, altı ayda erişilen 18 yaş altı katılımcı sayısı sayesinde dört yıl sonra büyümenin ilk sinyallerini vermiş oldu.
Yüzde 30 kararından sonra 77 bin katılımcı artışı
İçinde bulunduğumuz 2022 yılına gelindiğindeyse bireysel emeklilik sistemi için artık açık olan bir gerçek vardı: 20 yıl önce başlayan sistemde emekli olanların sayısı hızla artacaktı. Bu da havuza giren suyun boşalanın altında kalması riskini getiriyordu. Nitekim 2012’de 1.400 katılımcı emekli olma hakkını kullanırken, bu rakam 2017’de 17 bine yaklayırken, 2021’de ise 30 bine yaklaştı. 2021 sonunda 167 bin olan emekli sayısı, 2022’nin ilk iki ayında 172 bine yükselerek sistemden potansiyel olarak 5 bin kişinin ayrılması ihtimalini ortaya çıkardı.
Gelecek yıllarda emeklilikleri gelen katılımcılarının artacağı ve sistemden çıkışların hızlanacağı muhakkakken, 19 Ocak 2022’de devlet katkısının yüzde 25’ten yüzde 30’a çıkması, sistemde ikinci doping etkisi yarattı ve böylece ilk iki ayda katılımcı sayısı 107 bin arttı. İki aylık bu artış rakamı 2017 yılından bu yana bir yıllık tüm artışlardan yüksek olmasıyla göze çarptı. 107 bin kişilik artışın 71 bini 18 yaş altından gelirken, kalan kısım 18 yaş üstünden geldi. Yüzde 30 devlet katkısı çıktıktan sonra bakıldığında ise 37 günde sistemde 77 bin katılımcı artışı kaydedildiği görüldü. OKS’de ise söz konusu dönemde 2 bin 17 kişilik bir azalış yaşandı.
258 milyar lira toplam büyüklük
Sistemde toplam fon büyüklüğü ise 28 Şubat 2022 tarihi itibariyle OKS dahil 257 milyar 938 milyon TL, sistemde toplam katılımcı sayısı da OKS ile birlikte 13 milyon 394 bin 54 kişi oldu.
Söz konusu verilere göre, gönüllü BES’te toplam fon büyüklüğü 240 milyar 125 milyon lira oldu. Toplam fon büyüklüğünün 215 milyar 900 milyon lirası katılımcılardan gelirken, sistemdeki devlet katkısı 24 milyar 224 milyon lira oldu. Gönüllü BES’te katılımcı sayısı ise 28 Şubat 2022 tarihi itibariyle 7 milyon 199 bin 379 kişiye yükseldi.
Otomatik Katılım Sistemi (OKS) 28 Şubat 2022 verileri de EGM tarafından açıklandı. Katılımcı sayısının 6 milyon 194 bin 675 olduğu sistemde, devlet katkısı dahil toplam fon büyüklüğü ise 17 milyar 813 milyon lira olarak kayıtlara geçti.
EGM verilerine göre söz konusu tarih itibariyle 18 yaş altı katılımcı sayısı ise 241 bin 249’a, sözleşme sayısı da 255 bin 176’ya ulaştı. Toplam fon büyüklüğü de devlet katkısı dahil olmak üzere 533 milyon TL’yi aştı.
GÖNÜLLÜ BES KATILIMCI SAYISI (Yıl sonu)
2016 – 6 milyon 627 bin
2017 – 6 milyon 925 bin
2018 – 6 milyon 878 bin
2019 – 6 milyon 781 bin
2020 – 6 milyon 900 bin
2021 – 7 milyon 092 bin*
*18 yaş altı katılımın başladığı 4 Haziran’a kadar 6 milyon 906 bin
*2021 sonu 18 yaş altı katılım 181 bin
EMEKLİ OLAN KATILIMCI SAYISI
2012 – Bin 400
2013 – 2 bin 200
2014 – 8 bin
2015 – 12 bin
2016 – 17 bin
2017 – 20 bin
2018 – 25 bin
2019 – 24 bin
2020 – 24 bin
2021 – 30 bin
