Sigorta Dünyası arşivinde 50 yıl geri gidip 1975 yılının Mart sayısına göz attığımızda, Türkçenin ve haber dilinin geçirdiği dönüşüme tanık oluyoruz. Haberlerdeki ve reklamlardaki bazı kelime ve ifadelerin artık Türkçeden silinmeye yüz tuttuğuna, bazılarının ise haber veya reklam yazım dilinde artık kullanılmadığına arşivimiz sayesinde tanık oluyoruz.
Modern Türkçe, aktif bir yazı dili olarak henüz 100 yıla bile ulaşmayan bir zaman diliminde kullanıldığı için değişip gelişmeye devam ediyor. Sigorta Dünyası gibi 66 yıllık bir kaynağa sahip olunca yazı dilinin tarihsel dönüşümüne de tanık oluyoruz. Sadece genel yazı dili değil, haber dilinde de büyük değişim olduğunu görüyoruz.
Google’da bile yok: Vazifeli üyelik
Bundan 50 yıl öncesine, yani 1975 yılının mart ayına gittiğimiz zaman haber yazım tarzı ve kullanılan ifadelerin günümüzden ne kadar farklı olduğu dikkatimizi çekiyor. Örneğin, artık faaliyette olmayan Doğan Sigorta’nın yönetiminde değişiklik olduğunu duyuran haberde, Ali Gömeç’in “vazifeli üyelik” görevine getirildiğini görüyoruz. Vazifeli üyelik günümüz iş dünyasında artık karşılaştığımız bir kavram değil. Aradaki 50 yılın hangi döneminde kullanımdan kalktı bilmiyoruz ama günümüzde kullanılmadığını biliyoruz.
Haber dilindeki değişikliğe örnek olarak ise bir haberin ilk cümlesini aktarabiliriz: “Sigorta endüstrimizin genç kuruluşlarından Emek Sigorta A.Ş. gelişen gayretli çalışmalar içinde onuncu faaliyet yılına girmiş bulunmaktadır.” Bildiri yazımında kullanılabilecek bu tarz, yıllardır haber yazımında kullanılmıyor. Haber yazmak için tarafsız ve genelde -di’li geçmiş zaman kipi kullanılıyor. Ancak o zamanki haberlerde, sadece Sigorta Dünyası’nda değil, diğer yayın organlarında da hep bu bildiri dilinin kullanıldığını görüyoruz.
“Münakaşa”, “gürültülü kongre”, “tezahürat”
Başka bir haberin başlığı, “Sigorta Tatbikatçıları Birliği’nin düzenlediği kokteylde konferansın münakaşası yapılacak”. Burada “münakaşa” kelimesi göze çarpıyor. Günlük konuşma dilinde kullanılsa da haber dilinde bunun yerine uzun zamandır tartışma kelimesi kullanılıyor. Başka bir başlıkta yine bugün kullanılmayacak “tezahürat” kelimesini görüyoruz: “Hayri Başer’e tezahürat yapıldı”. “Güven Sigorta’da bir tayin” başlığındaki tayin kelimesi de artık haber dilinde kullanılmıyor. Bunun yerine atama tercih ediliyor. “Sigorta âlemi iki yeni aktüer kazandı” başlıklı haber bugün olsa “Sigorta dünyası ya da sektörü iki yeni aktüer kazandı” şeklinde olurdu. “Gürültülü bir kongre” üst başlığındaki gürültü kelimesi de bugün pek tercih edilmezdi.
Yine günlük konuşma dilinde özellikle belli bir yaşın üstündekiler tarafından kullanılsa da haber dilinde artık kullanılmayan “izah” kelimesi de bir başlıkta dikkatimizi çekti: “İrfan Ülkü’nün izahları”. İrfan Ülkü’den devam edersek bir de şu başlıktaki “ivedi” kelimesi göze çarpıyor: “Toplantıda İrfan Ülkü acentelerin ivedi ihtiyaçlarını dile getirdi”. Bugün olsa İrfan Ülkü acentelerin “acil” ihtiyaçlarını dile getirirdi.
“Sigortacılar emrinizdedir!”
Haberlerin yanı sıra reklamlara bakıldığında ise “emrinizdedir” ifadesi dikkat çekiyor: “Bütün sigorta ihtiyaçlarınız için emrinizdedir”, “Sigortalarınız için emrinizdedir”, “Yangın, nakliyat, kaza ve hayat sigortalarınızda emrinizdedir”.
