Ağır hasarlı/pert konutlar için ortalama 185 bin TL, orta hasarlı konutlar içinse ortalama 75 bin TL tazminat ödendiğini anlıyoruz. Günümüz şartlarında böyle bir tutarla bırakın yeniden inşa ya da güçlendirme yapmayı, basit bir tadilat yapmak bile mümkün değil. Umarım Kahramanmaraş ve Elbistan depremleri deprem sigortası kapsamının genişletilmesine, yapısal ve pratik sorunlarının giderilmesine sebep olur.
-Dr. Hasan Meral
Nerede olduğumuzu ve neyi yanlış yaptığımızı tespit edemezsek, gelişim için doğru yol haritasını da belirleyemeyiz.
Ülke olarak 6 Şubat sabahına büyük bir şokla uyandık. Henüz ilk depremi idrak etmeye çalışırken meydana gelen ikinci deprem, yaşadığımız felaketin şiddetini katladı. Kahramanmaraş ve Elbistan depremleri yalnızca Türkiye’nin değil dünyanın karşılaştığı en büyük felaketlerden biri olarak tarihe geçti. Pek çoğunuz gibi ben de yoğun bir depresyonun etkisi altında gelişmeleri takip etmeye çalıştım. Ne yazık ki çok az güzel haber alabildik. Bu felaket bize depreme dirençli şehirler inşa etme ve depremin etkilerini yönetme konusunda ne kadar başarısız olduğumuzu bir kez daha hatırlattı.
Depremin üçüncü gününden itibaren yaşananların sigorta sektörüne etkilerini düşünmeye başladım. Tabi ki ilk olarak aklıma zorunlu deprem sigortası geldi. Önce “İyi ki DASK var” dedim, sonra “Keşke daha kapsayıcı olsaydı”. Bugüne kadar Türkiye’deki zorunlu deprem sigortası uygulamasıyla ilgili çok sayıda eleştiri yazdım. Umudum büyük bir trajedi yaşanmadan hatalarımızı düzeltmemizdi, maalesef olmadı.
2023 Kahramanmaraş ve Elbistan depremlerinde 50 binin üzerinde vatandaşımızı kaybettik. Depremin ekonomik maliyeti kamu tarafından 103 milyar dolar olarak açıklandı. Konutlarda meydana gelen zararın boyutu ise 56,9 milyar dolar civarında. Peki bu kaybın ne kadarı DASK tarafından karşılanacak? Yalnızca 1,9 milyar doları (SBB, 2023). Resmi rakamlara göre %97’lik bir teminat açığı var. Oysa bugün DASK’ın internet sitesine baktığımızda Kahramanmaraş’taki sigortalılık oranını %55 olarak görüyoruz. Peki, göstergeler arasında böylesine bir fark nasıl mümkün olabilir?
Bugüne kadar Türkiye’deki zorunlu deprem sigortasıyla ilgili eleştirilerimde;
- Kırsal bölgelerdeki konutlar sigorta kapsamında dahil edilmediğinden DASK tarafından açıklanan sigortalılık oranlarının gerçeği yansıtmadığını,
- DASK tarafından belirlenen teminat bedellerinin gerçek inşa bedellerinin çok altında olduğunu,
- Konut metrekarelerinin çoğu zaman gerçek boyutun çok altında belirlendiğini,
- Ve tüm bunların ilk bakışta fark edilmeyen önemli bir teminat açığı yarattığına dikkat çekmiştim.
Israrla vurguladığım bu problemler Kahramanmaraş ve Elbistan depremleri sonrası yalın bir gerçeklik olarak karşımıza çıktı.
Problemin önemli bir boyutu da şüphe götürmez verilere rağmen hala teminat açığının yeteri kadar farkında olamayışımız. Deprem sonrasında konutlarda yaşanan zararların çoğunun DASK tarafından karşılanacağına dair bir algı oluştu. Hatta bu beklentinin sigortacılar arasında övünç kaynağı olduğuna şahit oldum. Oysa depremzedeler bu süreçte büyük bir hayal kırıklığı yaşadılar. DASK tarafından açıklanan son rakamlara göre kuruma ulaşan ihbar sayısı 540 bin civarında. Şu ana kadar 315 bin dosya için 25 milyar TL ödenmiş. Sayıların detayına baktığımızda ağır hasarlı/pert konutlar için ortalama 185 bin TL, orta hasarlı konutlar içinse ortalama 75 bin TL tazminat ödendiğini anlıyoruz (Sigorta Dünyası, 2023). Günümüz şartlarında böyle bir tutarla bırakın yeniden inşa ya da güçlendirme yapmayı, basit bir tadilat yapmak bile mümkün değil.
Nerede olduğumuzu ve neyi yanlış yaptığımızı tespit edemezsek, gelişim için doğru yol haritasını da belirleyemeyiz. Nüfusumuzun %70’i yüksek deprem riski altında yaşıyor ve ülkemizde ortalama 5-6 yılda bir can ve mal kaybına neden olan depremler meydana geliyor. Bu nedenle de etkin çalışan bir deprem sigortası sistemine herkesten daha fazla ihtiyacımız var. Son 20 yılda zorunlu deprem sigortasının yaygınlaşması konusunda önemli bir mesafe kaydettik ancak uygulama konusunda çok sayıda eksiğimiz var.
Yaklaşık 25 yıl önce yaşadığımız İzmit ve Düzce depremleri DASK’ın kurulmasına vesile olmuştu. Umarım Kahramanmaraş ve Elbistan depremleri de deprem sigortası kapsamının genişletilmesine, yapısal ve pratik sorunlarının giderilmesine sebep olur.
Kaynaklar
SBB. 2023. Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremlerı̇ Raporu. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf
Sigorta Dünyası. 2023. DASK’ın deprem bölgesindeki ödemesi 25 milyar TL’ye yaklaştı. https://www.sigortadunyasi.com.tr/2023/05/22/daskin-deprem-bolgesindeki-odemesi-25-milyar-tlye-yaklasti/
